Білім беру мекемелеріндегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралар
Тақырыптың өзектілігі білім беру мекемелеріндегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралар бүгінгі күні Қазақстан Республикасының Білім беруіндегі өткір проблема болып табылады, сондықтан біздің оқытушылар тарапынан парақорлықты жою бойынша қатаң шаралар қабылдау қажет деп санаймын.
Бүгінгі таңда демократиялық қоғам құрудың басым міндеттерінің бірі сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес болып табылады.
Сыбайлас жемқорлық - бұл мемлекеттік міндеттерді атқаратын адамдардың, сондай-ақ соларға теңестірілген адамдардың лауазымдық өкілеттігін және соған байланысты мүмкіндіктерін пайдалана отырып не мүліктік пайда алу үшін олардың өз өкілеттіктерін өзгеше пайдалануы, жеке өзі немесе делдалдар арқылы заңда көзделмеген мүліктік игіліктер мен артықшылықтар алуы, сол сияқты бұл адамдарға жеке және заңды тұлғалардың аталған игіліктер мен артықшылықтарды құқыққа қарсы беруі арқылы оларды сатып алуы сыбайлас жемқорлық Сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтар (сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар) - Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген әкімшілік және қылмыстық жауаптылыққа әкеп соқтыратын сыбайлас жемқорлықпен жымдасқан немесе сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын әрекеттер.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің өзектілігі оның кешенді сипатта болуы тиіс екендігінде болып отыр. Мемлекеттің ғана емес, сондай-ақ еліміздің барлық өңірлеріндегі бүкіл азаматтық қоғамның шоғырландырылған күш-жігері қажет. Нәтиже сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, біріншіден, мемлекеттің тұрақты және тынымсыз функциясына айналса, екіншіден, қоғам тарапынан қырағылық пен қырағылық бақылаудың мәні болады.
Сыбайлас жемқорлық барлық құқықтық институттарға жойқын әсер етеді. Білім беру саласында орын алған сыбайлас жемқорлық фактілері қазақстандық жастардың қалыптасу процесіне, оның адамгершілік ұстанымдары мен Қазақстандағы жасампаздық үдерістерге сенуіне өспелі және жойқын әсер етеді. Бұл әлдеқайда қауіпті. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті жүйелі негізге қоймай, оның одан әрі өмір сүруінің қоректік ортасын жоймай, біздің әрекетсіздігімізбен, патриотизм туралы ойлардан алыс қазақстандықтардың жаңа ұрпағы, демек, Қазақстанның болашағына сенбестен біздің жанымызда қалыптасатынына сенімді болуға болады. Бұл қазірдің өзінде қайғылы жағдай.
Осыны ескере отырып, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың бастамасы бойынша Қазақстан ТМД елдерінің ішінде бірінші болып 02.07.1998 жылы "сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы" Заң қабылдады, ол азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, сыбайлас жемқорлық көріністерінен туындайтын қауіп-қатерлерден Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау, жолын кесу және ашу арқылы мемлекеттік органдардың, мемлекеттік, және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің негізгі қағидаттарын айқындайды, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтардың түрлерін, сондай-ақ жауапкершіліктің басталу шарттарын белгілейді. Сондай-ақ, "сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы" заң демократиялық негіздерді, мемлекетті басқарудағы жариялылық пен бақылауды кеңейтуге, халықтың мемлекет пен оның құрылымдарына деген сенімін нығайтуға, құзыретті мамандарды мемлекеттік қызметке кіруге ынталандыруға, мемлекеттік функцияларды орындайтын адамдардың сатылмайтындығы үшін жағдайлар жасауға бағытталған.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес бағдарламасын іске асыру шеңберінде бүкіл республика бойынша мемлекет пен қоғамның тыныс-тіршілігінің барлық салаларында сыбайлас жемқорлық әрекеттерін анықтауға, жолын кесуге және алдын алуға бағытталған бірқатар іс-шаралар өткізу жоспарлануда.
Білім беру саласындағы сыбайлас жемқорлыққа байланысты қылмыстардың неғұрлым тән түрлері мыналар болып табылады:
1) жоғары оқу орнына түскені үшін пара алу. Бұл теріс пайдаланудың ең көп таралған түрі. Кейбір бағалаулар бойынша жоғары оқу орнына түскені үшін пара алғаны үшін қылмыстың 80% - ы жасырылады;
2) ЖОО оқытушыларының және емтихан комиссиялары мүшелерінің репетиторлығы;
3) орта және жоғары кәсіптік білім беру мекемелерінде емтихандар мен сынақтар тапсырғаны үшін пара алу;
4) білім беру мекемесіндегі үй-жайларды жалдау шартын жасағаны және мемлекеттік мүлікті заңсыз жалға беру арқылы лауазымдық өкілеттіктерін асыра пайдаланғаны үшін пара алу;
5) білім беру мекемесінде оқудан өтпеген тұлғаларға дипломдар мен аттестаттарды сату;
6) балаларды балабақшаларға және жалпы білім беретін мектептерге орналастырғаны үшін пара алу.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің мақсаттары мен міндеттері
* Азаматтар мен қоғамның құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сыбайлас жемқорлықтан қорғауды қамтамасыз ету;
* Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау және жолын кесу жөніндегі нормативтік құқықтық базаны жетілдіру;
* Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл нысандарын, әдістері мен құралдарын оңтайландыру
* Азаматтық қоғам құрылымдарымен өзара әрекеттесу;
* Қазақстанның сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес саласындағы халықаралық ынтымақтастығын кеңейту және жандандыру.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің негізгі принциптері
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес: баршаның заң мен сот алдындағы теңдігі; мемлекеттік органдардың қызметін нақты құқықтық регламенттеуді, мұндай қызметтің заңдылығы мен жариялылығын, оған мемлекеттік және қоғамдық бақылауды қамтамасыз ету негізінде жүзеге асырылады.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заң
